Tytuł Projektu: 

„Czynna ochrona rzadkich gatunków zwierząt w Puszczy Solskiej” o numerze POIS.02.04.00-00-0179/16

Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Funduszu Spójności w ramach działania 2.4. Ochrona przyrody i edukacja ekologiczna, oś priorytetowa II: Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020.

www.pois.gov.pl

Część działań w projekcie została dofinansowana ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie.

 

Całkowita wartość projektu: 2 614 205,48 zł

UE: 2 221 951,40 zł

LTO: 392 254,08 zł

Czas trwania: 27.04.2016 r. - 30.06.2020 r.

Gatunki objęte projektem: gadożer (Circaetus gallicus), orlik krzykliwy (Clanga pomarina), bielik (Haliaeetus albicilla), bocian czarny (Ciconia nigra), sóweczka (Glaucidium passerinum), głuszec (Tetrao urogallus), gniewosz plamisty (Coronella austriaca).

Zaplanowane działania projektu będą realizowane w obrębie następujących obszarów Natura 2000:

Puszcza Solska, Lasy Janowskie, Uroczyska Puszczy Solskiej.

 

Ideą projektu jest ochrona niezwykłych i rzadkich zwierząt występujących w jednym z największych kompleksów leśnych w Polsce – Puszczy Solskiej. Dotyczy on ochrony i poprawy warunków siedliskowych 6 gatunków rzadkich ptaków (gadożera, orlika krzykliwego, głuszca, bociana czarnego, bielika i sóweczki) oraz jednego z najrzadszych gatunków węży - gniewosza plamistego. Aż 6 z nich to gatunki zagrożone z Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt. Większość z nich ma tu swoje najważniejsze i unikatowe w Polsce ostoje, często jedne z zaledwie kilku w kraju. W przypadku głuszca występuje tu jedna z najważniejszych populacji tego gatunku w Polsce, z najliczniejszym znanym tokowiskiem w kraju. Według najnowszych badań PAN, wyodrębniono tu również oddzielną linię genetyczną gniewosza.

Niestety w ostatnich latach, w stosunku do lat 80-tych i 90-tych, doszło do spadku liczebności ww. gatunków. Główną przyczyną są niekorzystne zmiany środowiskowe, głównie o charakterze antropogenicznym. Obszary te w latach 60-tych i 70-tych poddano silnym melioracjom, w skutek czego doszło do sukcesywnego obniżenia poziomu wód gruntowych. Zmniejszyło to znacznie dostęp do bazy pokarmowej oraz zwiększyło penetracje pierwotnych siedlisk przez człowieka oraz drapieżniki. Jednocześnie, zwłaszcza w ostatnich 20 latach, zintensyfikowano gospodarkę leśną. W efekcie doszło do znacznego zmniejszenia się optymalnych siedlisk zajmowanych dotychczas przez te gatunki. Budowa i remonty znacznej ilości śródleśnych dróg zwiększyły penetracje dotychczas niedostępnych terenów, a także przyczyniły się do wzrostu śmiertelności i niepokojenia (gniewosz, głuszec). Prowadzone od wielu lat coroczne akcje szczepienia lisów przyczyniły się do dużego wzrostu liczebności tych drapieżników. Paradoksalnie wzrost populacji lisów uderzył również w bieliki. Zimą, lisy w poszukiwaniu pokarmu plądrują okoliczne kurniki, co zmusza lokalnych mieszkańców, do walki z lisami poprzez wykładanie zatrutej padliny, której ofiarą padają również bieliki i orły przednie.

Z kolei w wyniku zmian ekonomicznych i socjologicznych, w wielu miejscach Puszczy Solskiej zaprzestano użytkowania rolniczego łąk, co doprowadziło do ich zarastania lub degradacji (osuszanie i zaorywanie na uprawy kukurydzy lub wielkoobszarowe plantacje borówki amerykańskiej). W konsekwencji na przestrzeni ostatnich 20 lat wiele stanowisk orlików krzykliwych zostało opuszczonych, zaś kolejne, w tym gadożera jest silnie zagrożone. Na rzecz hodowli zamkniętej, praktycznie całkowicie zanikł wypas zwierząt gospodarskich na łąkach w obrębie żerowisk ptaków drapieżnych i bociana czarnego.

Dokładne poznanie stanu populacji ww. zwierząt oraz rozpoznanie zagrożeń przyczyni się do ochrony ich unikatowych populacji w Puszczy Solskiej. Zaplanowane działania to de facto tzw. dobre praktyki wypracowane i zrealizowane w latach poprzednich w wielu analogicznych projektach służących tym gatunkom nie tylko w kraju, ale również w Europie.

W realizacji działań ochronnych na tego typu obszarach nie można pomijać ludzi mieszkających i pracujących na co dzień na tym terenie. Człowiek poprzez swą działalność w sposób bardziej lub mniej świadomy ma wpływ na otaczające go środowisko. Z naszych doświadczeń zdobytych w latach poprzednich wynika, że żyjący tu ludzie najczęściej nie zdają sobie sprawy z ponadprzeciętnych walorów przyrodniczych tych terenów. Naszym celem jest zmiana tego stanu rzeczy i stąd podjęcie próby identyfikacji mieszkańców z cenną przyrodą tych terenów poprzez różne działania edukacyjne.

Zaplanowane w projekcie działania dla ww. zwierząt mają swoje uzasadnienie i źródło w wielu opracowaniach powstałych na rzecz ich ochrony. Do najważniejszych należy wymienić projekty planów zadań ochronnych dla Obszarów Natura 2000: Lasy Janowskie, Uroczyska Lasów Janowskich, Puszcza Solska i Uroczyska Puszczy Solskiej; Krajowy Plan Ochrony Krzykliwego.

 

 

Planowany efekt ekologiczny

Głównym celem projektu jest zabezpieczenie i polepszenie dogodnych warunków bytowych tj. gniazdowych oraz żerowiskowych rzadkich gatunków ptaków (tj. gadożera, orlika krzykliwego, bielika, bociana czarnego, głuszca i sóweczki) oraz gniewosza plamistego w Puszczy Solskiej .

Zostanie to osiągnięte poprzez realizację następujących zadań:

1. Poprawa stanu zachowania siedlisk na żerowiskach m.in. gadożerów, orlików krzykliwych, myszołowów, trzmielojadów, błotniaków łąkowych, bocianów czarnych, kszyków. Cel ten zostanie osiągnięty w wyniku wprowadzenia ekstensywnego wypasu ponad 50 koników polskich oraz 8 krów, które zgryzając roślinność na blisko 106 ha, będą odtwarzać zarośnięte siedliska. Ekstensywny wypas pozytywnie wpłynie na poprawę warunków lęgowych ptaków siewkowych, a także znacznie zwiększy zasoby pokarmowe dla ptaków siewkowych i drapieżnych. Na tych terenach zostaną także utworzone dwa oczka wodne, które w kolejnych sezonach zostaną zasiedlone przez płazy, stanowiące ważne ogniwo w łańcuchu pokarmowym ptaków drapieżnych. Zostaną też wybudowane przepusty w liczbie 27 szt., dzięki którym będzie zwiększony poziom uwilgotnienia łąk. Powyższe działania spowodują, że obszary te będą spełniać wymagania siedliskowe i żerowiskowe wielu gatunków ptaków.
2. Kontrolowanie stanu populacji głuszca i sóweczki poprzez ich stały monitoring. W wyniku badań terenowych zostanie rozpoznany stan lokalnych populacji obu gatunków oraz zostaną zidentyfikowane zagrożenia dla ich przetrwania. Wiedza ta umożliwi zalecenie właściwych działań ochronnych, które będą zaproponowane do uwzględnienia w planach zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000 Puszcza Solska oraz Lasy Janowskie. Zadanie to przyczyni się do lepszej ochrony tych gatunków.
3. Uzupełnienie wiedzy na temat rozmieszczenia stanowisk lęgowych, liczebności i ekologii gniewosza plamistego w Puszczy Solskiej. Oprócz inwentaryzacji gniewosza plamistego na obszarze realizacji projektu planuje się odtworzenie, zabezpieczenie i powiększenie powierzchni dogodnych siedlisk dla tego gatunku, co potencjalnie może wpłynąć na zwiększenie liczebności jego lokalnych populacji.
4. Edukacja ekologiczna – zostaną przeprowadzone warsztaty dla pracowników Lasów Państwowych dotyczące identyfikacji i ochrony gniewosza plamistego, a dla uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych dotyczące wybranych gatunków ptaków występujących w Puszczy Solskiej oraz gniewosza plamistego. Zajęcia mają na celu uzupełnienie wiedzy przyrodniczej uczestników szkoleń, co przełoży się na zwiększenie wrażliwości przyrodniczej oraz zmniejszenie negatywnego zjawiska umyślnego zabijania chronionych gatunków zwierząt.