Gadożer (Circaetus gallicus)
Załącznik I Dyrektywy Ptasiej.
Gatunek z Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt – kategoria CR (krytycznie zagrożony).
Status zagrożenia w Europie (wg. BirdLife International 2004) – (R) (rzadki).
Kategoria SPEC (Species of European Concern): SPEC 3.
Konwencja Berneńska: Załącznik II
% populacji światowej występujący w Europie: 25-49
% populacji europejskiej występujący w Polsce: 0,0
% populacji UE 27 występujący w Polsce: 0,0
W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą.
Wokół gniazd gadożerów obowiązuje strefa ochronna: przez cały rok w promieniu do 200 m, a okresowo (od 1 marca do 30 września) - w promieniu do 500 m od gniazda.
Lęgowy w obrębie obszarów wytypowanych do projektu.
Status w kraju: skrajnie nieliczny: ok. 10 par ( „KOO”).
Status w regionie: skrajnie nieliczny: 3-4 par („ARPLP 1985-2004”).
Orlik krzykliwy (Clanga pomarina)
Załącznik I Dyrektywy Ptasiej.
Gatunek z Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt – kategoria LC (najmniejszej troski).
Status zagrożenia w Europie (wg. BirdLife International 2004) – (D) (zmniejszający liczebność).
Kategoria SPEC (Species of European Concern): SPEC 2.
Konwencja Berneńska: Załącznik II
% populacji światowej występujący w Europie: >95
% populacji europejskiej występujący w Polsce: 11,9
% populacji UE 27 występujący w Polsce: 17,1
W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą.
Wokół gniazd orlików krzykliwych obowiązuje strefa ochronna: przez cały rok w promieniu do 100 m, a okresowo (od 1.03 do 31.08) – w promieniu do 500 m od gniazda.
Lęgowy w obrębie obszarów wytypowanych do projektu.
Status w kraju: bardzo nieliczny: ok. 2000 par ( „KOO”).
Status w regionie: nieliczny: 260-280 par („ARPLP 1985-2004”).
Bielik (Haliaeetus albicilla)
Załącznik I Dyrektywy Ptasiej.
Gatunek z Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt – kategoria LC.
Status zagrożenia w Europie (wg. BirdLife International 2004) – R (rzadki).
Kategoria SPEC (Species of European Concern): SPEC 1.
Konwencja Berneńska: Załącznik II
% populacji światowej występujący w Europie: 50-74
% populacji europejskiej występujący w Polsce: 13,2
% populacji UE 27 występujący w Polsce: 45,1
W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą.
Wokół gniazd bielików obowiązuje strefa ochronna: przez cały rok w promieniu do 200 m, a okresowo (od 1 stycznia do 31 lipca) – w promieniu do 500 m od gniazda.
Lęgowy i zimujący w obrębie obszarów wytypowanych do projektu.
Status w kraju: bardzo nieliczny: 1000-1400 par (Komitet Ochrony Orłów – „KOO”).
Status w regionie: bardzo nieliczny: 35-40 par (Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski 1985-2004 – „ARPLP 1985-2004”).
Bocian czarny (Ciconia nigra)
Załącznik I Dyrektywy Ptasiej.
Status zagrożenia w Europie (wg. BirdLife International 2004) – R
Kategoria SPEC (Species of European Concern): SPEC 2.
Konwencja Berneńska: Załącznik II
% populacji światowej występujący w Europie: 50-74
% populacji europejskiej występujący w Polsce: 12,2
% populacji UE 27 występujący w Polsce: 21,5
W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą.
Wokół gniazd bocianów czarnych obowiązuje strefa ochronna przez cały rok w promieniu do 100 m, a okresowo (od 15 marca do 31 sierpnia) w promieniu do 500 m od gniazda.
Lęgowy w obrębie obszarów wytypowanych do projektu.
Status w kraju: bardzo nieliczny: 1100-1200 par („ARPLP 1985-2004”).
Status w regionie: bardzo nieliczny: ok. 120-150 par („ARPLP 1985-2004”).
Sóweczka (Glaucidium passerinum)
Załącznik I Dyrektywy Ptasiej.
Gatunek z Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt – kategoria LC.
Status zagrożenia w Europie (wg. BirdLife International 2004) – LC
Kategoria SPEC (Species of European Concern): SPEC 2.
Konwencja Berneńska: Załącznik II
% populacji światowej występujący w Europie: 25-49
% populacji europejskiej występujący w Polsce: 0,6
% populacji UE 27 występujący w Polsce: 1,2
W Polsce objęta ochroną gatunkową ścisłą.
Wokół stanowisk sóweczek obowiązuje strefa ochronna przez cały rok w promieniu do 50 m, od gniazda.
Lęgowa w obrębie obszarów wytypowanych do projektu.
Status w kraju: bardzo nieliczny: 400-500 par („ARPLP 1985-2004”).
Status w regionie: skrajnie nieliczny: 0-3 par (Kartoteka Awifauny Lubelszczyzny).Załącznik I Dyrektywy Ptasiej.
Głuszec (Tetrao urogallus)
Załącznik I Dyrektywy Ptasiej.
Gatunek z Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt – kategoria CR (krytycznie zagrożony).
Status zagrożenia w Europie (wg. BirdLife International 2004) – LC
Konwencja Berneńska: Załącznik II
% populacji światowej występujący w Europie: 25-49
% populacji europejskiej występujący w Polsce: 0,0
% populacji UE 27 występujący w Polsce: 0,1
W Polsce objęta ochroną gatunkową ścisłą.
Wokół stanowisk lęgowych głuszca obowiązuje strefa ochronna przez cały rok w promieniu do 200 m od d tokowiska, a ochrony okresowej w promieniu do 500 m od 1 lutego do 31 maja.
Lęgowy w obrębie obszarów wytypowanych do projektu.
Status w kraju: bardzo nieliczny: 470-750 os. („ARPLP 1985-2004”).
Status w regionie: skrajnie nieliczny: max. 150 os. („ARPLP 1985-2004”).
Gniewosz plamisty (Coronella austriaca)
Gniewosz plamisty Coronella austriaca jest jednym z 5 krajowych gatunków węży i jednym z dwóch taksonów z rodzaju Coronella, występujących w Europie.
Charakteryzuje się stosunkowo delikatną budową ciała. Długość dorosłych osobników zawiera się zazwyczaj w granicach 60-70 cm (sporadycznie sięga 80-90 cm). Gniewosz posiada ubarwienie zróżnicowane, zwykle doskonale dostosowane do środowiska, w którym żyje. Dominują barwy brązowe i szare z różnymi kombinacjami kolorystycznymi. U samic przeważają barwy brązowoszare, szarobrązowe, u samców zaś do palety barw dochodzi „miedziany”, rdzawobrązowy, jasnobeżowy. Młode osobniki przeważnie są koloru szarego. Spód dorosłych jest jednolicie czarny, szary lub czerwonawy (zwłaszcza u samców oraz osobników młodych). Cechą charakterystyczną w ubarwieniu gniewosz plamistego jest niepowtarzalny (niczym linia papilarne) rysunek na głowie przypominający motyla lub koronę oraz dwa rzędy plamek biegnące wzdłuż grzbietu. Ich gęstość i niesymetryczne ułożenie czasami sprawie wrażenie wyglądu zygzaka, stąd częste pomyłki ze żmiją zygzakowatą. Prze oko przebiega czarna lub brązowa pręga. Źrenica jest okrągła (u żmii pionowa).
Gniewosz plamisty żyje w luźnych skupieniach, w których przeważają samice. Wielkość terytorium poszczególnych osobników jest bardzo zróżnicowana i zajmuje od 10, 50, 100 m2 do ponad 1 hektara. O ile środowisko życia nie ulegnie poważnym przekształceniom, gniewosze prawdopodobnie nie podejmują wędrówek dalszych niż 500 m.
Aktywność po hibernacji rozpoczyna zwykle w kwietniu. Okres godowy przypada na przełom kwietnia/maja i trwa do początku czerwca. Młode pojawiają się już w drugiej połowie sierpnia. Do schronień zimowych udaje się zazwyczaj w październiku (sporadycznie w listopadzie). Aktywny jest głównie za dnia. W dni słoneczne aktywność jest uzależniona od temperatury – dni upalne spędza w kryjówkach zaś podczas umiarkowanie ciepłych – poluje i wygrzewa się. W dni pochmurne i przy temperaturze w okolicach 20 stopni Celsjusza – jest mało aktywny i chwyta wszelkie ciepło pozostając nieruchomy długi czas.
Jest bardzo skrytym gatunkiem i większość czasu spędza pod osłoną roślinności lub w kryjówkach. W trudności jego dostrzeżenia pomaga mu dodatkowo kryptyczne ubarwienie.
Gniewosz plamisty jest wężem wyjątkowo spokojnym i niejadowitym. Zwykle trudnodostrzegalny, gdy czuje się zagrożony, powoli zmierza ku kryjówce. Niepokojony, próbuje za wszelką cenę uciec – robiąc to dość energicznie. Schwytany prze człowieka, najczęściej stara się wyswobodzić, wydzielając z kloaki substancję o specyficznej woni. Czasem potrafi ugryźć, przy czym jest to całkowicie bezbolesne.
Środowisko lęgowe
Gniewosz plamisty jest gatunkiem zamieszkującym mozaikę siedlisk leśnych i otwartych – zwykle z dużym dostępem słońca. Spotkać go można zarówno w rozległych kompleksach leśnych, zwłaszcza w widnych borach sosnowych o zróżnicowanej strukturze wiekowej (starodrzewy sąsiadujące z młodnikami, polanami), na rozległych śródleśnych enklawach i w śródleśnych osadach a także otwartych i nasłonecznionych ugorach, kserotermach oraz ekstensywnie użytkowanych polach. Nie stroni od terenów podmokłych i stwierdzany jest także na torfowiskach wysokich oraz w borach mieszanych sąsiadujących z olsami a także w obszarach śródleśnych dolin rzecznych. Ważnymi elementami w siedlisku są kryjówki, które stanowią próchniejące leżące drzewa, ich konary oraz pniaki drzew ściętych rozrzeźbione przez mrówki oraz rozłożone przez grzyby, mikrorzeźba terenu (szczeliny, szpary na niewielkich skarpach), gruzowiska a także elementy infrastrukturalne (mosty, przepusty, szczeliny fundamentowe itp.).
Pokarm
Gniewosz plamisty jest drapieżnikiem żywiącym się przede wszystkim jaszczurkami (zwinką i żyworodną oraz młodocianymi padalcami) oraz bezkręgowcami – głównie szarańczakami. Poluje aktywnie, schwytaną ofiarę dusząc a następnie połykając w całości.
Występowanie
Areał zajmowany przez gniewosza plamistego obejmuje większość kontynentu, za wyjątkiem znacznej części terytorium Wielkiej Brytanii i krajów skandynawskich oraz południowej Francji i dużych połaci Półwyspu Iberyjskiego. Wąż ten jest jednym z najrzadszych gatunków w polskiej herpetofaunie, występującym głównie na południu i zachodzie kraju oraz, wyspowo, w centrum i na północy. Najliczniejsze populacje zamieszkują południową Lubelszczyznę, Podkarpacie, Małopolskę i Ziemię Lubuską.
Status ochronny
W Polsce gniewosz plamisty objęty jest ochroną gatunkową ścisłą oraz tzw. ochroną strefową. Wokół miejsc stałego występowania oraz stanowisk rozrodczych tworzone powinny być strefy ochronne – w przypadku gniewosza plamistego (wg obowiązującego prawa) – całoroczna o promieniu do 100 m. Wpisany jest do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt jako gatunek zagrożony wyginięciem oraz Załącznika IV Dyrektywy Siedliskowej (wymagający ścisłej ochrony na terytorium Unii Europejskiej).
Zagrożenia
Głównymi zagrożeniami dla gniewosza plamistego są:
- śmiertelność w wyniku rozjeżdżania przez pojazdy (w tym rowery) oraz rozdeptywania na drogach publicznych, leśnych i śródpolnych a także wynikająca z koszenia poboczy dróg leśnych;
- celowe zabijanie wynikające z częstych pomyłek z bardzo podobną na pierwszy rzut żmiją zygzakowatą;
- utrata siedlisk w wyniku zanikania mozaiki siedlisk leśnych, zwłaszcza wycinka starodrzewów sosnowych a także zacienianie i zmiany sposobów użytkowania gruntów (np. scalanie gruntów, zalesienia terenów otwartych w dolinach rzecznych lub ugorów).
